خروج آمریکا از یونسکو در بحبوحه قحطی غزه؛ پروژه مهار روایتهای مستقل و انکار سازمانیافته جنایتها
در حالیکه نوار غزه با بحرانی انسانی بیسابقه مواجه است و گزارشها از مرگ کودکان به دلیل سوءتغذیه خبر میدهند، ایالات متحده آمریکا تصمیم به خروج از سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) گرفته است؛ تصمیمی که نهتنها جنبه سیاسی دارد، بلکه از منظر حقوق بشری، بهمنزله همراهی با پروژه خاموشسازی روایتهای مستقل درباره جنایات اسرائیل تلقی میشود.
آمریکا و سیاست خروجهای گزینشی از نهادهای چندجانبه
برای سومینبار طی چند دهه، واشنگتن یونسکو را ترک میکند؛ نهادی که خود از بنیانگذاران آن بوده، اما اکنون بهدلیل رویکرد مستقل این سازمان نسبت به میراث فرهنگی فلسطین، حقوق آموزشی مردم تحت اشغال، و مقابله با جعل تاریخ، مورد غضب کاخ سفید قرار گرفته است.
آمریکا در توجیه خروج خود، اتهاماتی چون «تعصب ضد اسرائیلی» و «نفوذ چین» را مطرح کرده است، اما بسیاری از ناظران بینالمللی، این اقدام را تلاشی حسابشده برای بیاثر کردن نهادهایی میدانند که هنوز صدای مظلومان را بازتاب میدهند. پیشتر نیز واشنگتن با همین الگو، از شورای حقوق بشر سازمان ملل، توافق اقلیمی پاریس و سازمان جهانی بهداشت خارج شده بود؛ الگویی که از روند قاعدهگریزی و یکجانبهگرایی آمریکا حکایت دارد.
ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خروج از یونسکو
۱. تضعیف مشروعیت آمریکا در نظم جهانی
خروج از یونسکو، چهره آمریکا را بهعنوان مدعی دفاع از دموکراسی، حقوق بشر و فرهنگ در سطح بینالمللی خدشهدار کرده است. بسیاری از کشورها، از جمله متحدان سنتی واشنگتن، این تصمیم را نشانهای از انزوای اخلاقی و کاهش تعهدات چندجانبهگرایانه آمریکا میدانند.
۲. از دست رفتن نفوذ ساختاری در تدوین استانداردهای جهانی
آمریکا با خروج از یونسکو، دسترسی خود به سیاستگذاری در موضوعاتی چون آموزش، میراث جهانی، هوش مصنوعی، اخلاق رسانهای و حفاظت از زبانهای در معرض انقراض را از دست میدهد. سهم ۲۲ درصدی آمریکا از بودجه یونسکو نیز، اکنون به کشورهایی چون چین و روسیه منتقل شده و قدرت نرم آمریکا را در این حوزهها کاهش داده است.
۳. پیامدهای مستقیم برای دانشگاهها و نهادهای فرهنگی آمریکا
پروژههای مشترک نهادهای علمی و فرهنگی آمریکا با یونسکو، از جمله در حوزههای آموزش توسعهمحور، سواد رسانهای، میراث فرهنگی و علوم انسانی، به حالت تعلیق درآمدهاند. این امر، بر تعاملات علمی بینالمللی و دیپلماسی فرهنگی ایالات متحده تأثیر منفی خواهد گذاشت.
قطع ارتباط نمادین با صدای قربانیان غزه
یونسکو یکی از معدود نهادهایی بود که توان روایتگری مستقل درباره جنایات فرهنگی و آموزشی در فلسطین اشغالی را داشت؛ از تخریب مدارس و دانشگاهها گرفته تا بمباران میراث جهانی و سلب حق آموزش از کودکان فلسطینی. حال، خروج آمریکا از این سازمان، نه فقط یک تصمیم اداری، بلکه پیامی آشکار در جهت حمایت از سیاستهای حذف فرهنگی و گرسنهسازی سیستماتیک مردم غزه است.
آمار تکاندهنده از قربانیان گرسنگی در غزه
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، تنها در نیمه نخست سال ۲۰۲۵، بیش از ۲۱ کودک زیر پنج سال بهدلیل سوءتغذیه جان خود را از دست دادهاند. در روزهای اخیر، ۱۵ نفر دیگر از جمله چند کودک خردسال قربانی قحطی شدهاند و شمار افراد مبتلا به سوءتغذیه حاد به بیش از ۹۰ هزار نفر رسیده است. نهادهای امدادی بینالمللی، از جمله پزشکان بدون مرز و آکسفام، این وضعیت را «فاجعهای ساخت بشر» توصیف کردهاند.
خروج آمریکا از یونسکو؛ نشانهای از فروپاشی وجدان جهانی؟
تصمیم آمریکا، با سکوت یا انفعال نهادهای دیگر بینالمللی همراه شده و این پرسش را مطرح میکند که آیا نظام بینالملل کنونی هنوز کارکردی در دفاع از عدالت انسانی دارد؟ یا اینکه به ابزاری برای تثبیت قدرت و حذف حقیقت بدل شده است؟
اگر جامعه جهانی به این روند بیتفاوت بماند و اجازه دهد که قدرتهای جهانی نهادهای مستقل را یکی پس از دیگری کنار بگذارند، خطر فروپاشی نظم حقوقی بینالملل، بیش از هر زمان دیگری نزدیک خواهد بود.