رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اخیر با مسئولان کشور با اشاره به شرایط حساس اقتصادی و سیاسی تأکید کردند: «در حل مشکلات نباید منتظر تحولات بیرونی بود؛ هرکس وظیفهای دارد و باید آن را انجام دهد، اما با همت، انگیزه و امید باید بر وضعیت «نه جنگ نه صلح» که دشمن قصد تحمیل آن را دارد غلبه کرد؛ چراکه این حالت برای کشور ضرر و خطر به همراه دارد.»
این سخنان در واقع نوعی آسیبشناسی از وضعیت کنونی اقتصاد ایران است که رهبر انقلاب نسبت به آن هشدار دادند؛ وضعیتی که در آن، معلق ماندن تصمیمات و بلاتکلیفی در سیاستگذاریها میتواند بهمراتب خطرناکتر از فشارهای بیرونی باشد. بررسی دقیقتر این پیام نشان میدهد که سه گروه اصلی مخاطب ایشان هستند: مسئولان اجرایی، بخش خصوصی و نخبگان اقتصادی.
۱- مسئولان و مدیران اجرایی؛ اولویتبندی فوری و اقدام زیرساختی
نخستین گروه، مسئولان و مدیران اجرایی کشورند که باید با تصمیمات سریع و واقعبینانه، برنامههای خود را با شرایط جدید سازگار کنند. در شرایط کنونی، دو دسته از مدیران دیده میشوند: کسانی که دچار بلاتکلیفیاند و گروهی که بیوقفه در تلاش برای ترسیم آیندهای روشن هستند. رهبر انقلاب در همین زمینه تأکید کردند: «تعیین اولویتها از خطوط اصلی مدیریت است و در این مسئله باید به دو عامل فوریت و زیرساخت بودن توجه کرد.»
این بیان نشان میدهد که راه خروج از رکود و پایان دادن به حالت تعلیق، شناسایی فوری مسائل کلیدی و تمرکز بر پروژههای زیرساختی است. تأخیر در تصمیمگیری، خطرات بزرگتری برای آینده اقتصاد ایران در پی خواهد داشت.
۲- روایت بازگشت تولید؛ کارخانهای که بدون کمک دولت جان گرفت
رهبر انقلاب بارها تولید را کلید پیشرفت اقتصادی دانستهاند و تأکید کردهاند که حمایت از آن نباید صرفاً شعاری باقی بماند. ایشان در دیدار اخیر تصریح کردند: «همه کسانی که اقتصاد را واقعی درک میکنند، متفقالقولند که تولید کلید پیشرفت است؛ بنابراین باید به تولید توجه ویژه داشت، از جمله اینکه برق این واحدها را ـ مگر در حالت اضطرار ـ قطع نکرد.»
نمونهای روشن از ظرفیتهای بخش خصوصی در همین ایام، بازگشت یک کارخانه تولید موتورسیکلت در قم است که پس از چهار سال تعطیلی، در اردیبهشت امسال دوباره فعالیت خود را آغاز کرد. این کارخانه قدیمی با بیش از سه دهه سابقه، بدون دریافت هیچ حمایتی از دولت و صرفاً با اتکا به سرمایهگذاران داخلی و تزریق حدود دو میلیون دلار از محل داراییهای سهامداران، توانست خط تولید خود را دوباره راهاندازی کند.
نکته مهم آن است که این واحد تولیدی حتی در شرایط کمبود ارز و با وجود قوانین پیچیده گمرکی، توانست تنها با اعتبار و سابقه همکاری خود در بازارهای خارجی، مواد اولیه را بدون پرداخت نقدی تأمین کند. این تجربه عینی نشان میدهد آنچه رهبر انقلاب بارها بر آن تأکید کردهاند ــ یعنی بازکردن فضا برای بخش خصوصی و اصلاح قوانین برای تسهیل تولید ــ در عمل نیز قابل تحقق است.
۳- نقش نخبگان اقتصادی در عبور از رکود
تجربه تاریخی نشان داده است که پیامد طبیعی جنگها، رکود بازارهاست. در چنین شرایطی، نقش نخبگان اقتصادی و سیاستگذاران کلان حیاتی است. این گروه باید با طراحی سیاستهای پولی و مالی هوشمندانه، منابع اعتباری را به سمت صنایع اشتغالزا مانند مسکن و لوازم خانگی هدایت کنند تا چرخه رکودی اقتصاد شکسته شود.
نشانههای رکود در آمارهای رسمی نیز قابل مشاهده است؛ برای نخستینبار در تاریخ، رشد تراکنشهای بانکی در خرداد امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته منفی شد؛ آماری که عمق رکود اقتصادی را بهخوبی نشان میدهد.
کارشناسان اقتصادی معتقدند معطل نگهداشتن تصمیمات و بلاتکلیفی در سیاستهای کلان میتواند تبعاتی بهمراتب سنگینتر از تورمهای گذشته داشته باشد. بنابراین، تصمیمگیران باید با سیاستهای هدفمند، نقدینگی را به سمت بخشهای مولد هدایت کرده و مسیر خروج از رکود را فراهم آورند. تنها با چنین اقداماتی میتوان امید به رونق دوباره تولید و اشتغال را زنده کرد.