فاطمه مولایی، استاد حوزه و دانشگاه، در زمینههای مختلف حجاب از منظر اسلامی، اجتماعی و انسانشناسی به بحث پرداخت و در پاسخ به این پرسش که "آیا حجاب به معنای محدودیت آزادی فردی است؟" بیان کرد: از نظر فقه اسلامی، حجاب نهتنها محدودیت نیست بلکه ابزاری است برای حفظ آزادیهای فردی در برابر آسیبها و سوءاستفادههای اجتماعی و فرهنگی.
وی تصریح کرد: حجاب در مفهوم اسلامی، حفاظت از شخصیت و هویت فرد در برابر نگاههای جنسی و جنسیتی است که میتواند فرد را از نظر روانی، اجتماعی و حتی روحی آسیبپذیر کند. مولایی افزود: در جوامع مدرن، حجاب ممکن است بهعنوان یک محدودیت بر آزادیهای فردی تعبیر شود زیرا در این جوامع بر آزادی فردی تأکید زیادی میشود. اما از نگاه اسلامی، حجاب یک ارزش اجتماعی و فردی است که از حرمت فردی و اجتماعی دفاع میکند. به این ترتیب، در حالی که ممکن است فرد در ظاهر خود را محدود احساس کند، حجاب یک نوع آزادسازی از فشارهای اجتماعی و فرهنگی است که در روابط میان جنسها در جوامع مدرن وجود دارد.
این کارشناس فرهنگی به مسئله حجاب و مسئولیت اجتماعی نیز پرداخت و افزود: حجاب در دیدگاه اسلامی تنها یک مسئله فردی نیست بلکه یک مسئولیت اجتماعی نیز بهشمار میآید. رعایت حجاب در جامعه اسلامی بهعنوان یک مسئولیت اجتماعی تلقی میشود که هدف آن حفظ انسجام اجتماعی، کاهش بیاحترامیها و ایجاد محیطی سالم و اخلاقی برای همه افراد جامعه است. حجاب بخشی از نظام اخلاقی و اجتماعی است که احترام به هویت انسانها و موازین اجتماعی را در نظر میگیرد.
مولایی یادآور شد: از آنجا که انسانها در جامعه زندگی میکنند و تعاملات اجتماعی و فرهنگی تأثیرگذارند، رعایت حجاب نه تنها به فرد کمک میکند که در مسیر اخلاقی صحیح قرار گیرد بلکه از ایجاد جوامع ناهنجار و پر از خشونت و فساد نیز جلوگیری میکند. بنابراین، حجاب باید بهعنوان یک مسئولیت اجتماعی در نظر گرفته شود که نقش آن در توازن اخلاقی و اجتماعی جامعه مشخص است.
وی همچنین در پاسخ به این پرسش که "آیا نظریات انسانشناسی میتوانند به تبیین حجاب کمک کنند؟" گفت: بله، نظریات انسانشناسی میتوانند در تبیین موضوع حجاب بهویژه از دیدگاه فرهنگی و اجتماعی مؤثر باشند. انسانشناسان در بررسیهای خود به این نکته اشاره دارند که پوشش افراد در جوامع مختلف نهتنها بهعنوان یک عامل فیزیکی بلکه بهعنوان یک نماد اجتماعی و فرهنگی مطرح است.
این استاد دانشگاه یادآور شد: حجاب در جوامع اسلامی میتواند بهعنوان نمادی از هویت دینی، اخلاقی و اجتماعی فرد باشد که فرد نهتنها در مقابل نگاههای جنسی محافظت میشود بلکه ارزشهای اخلاقی و دینی خود را نیز حفظ میکند. مولایی ادامه داد: در بسیاری از فرهنگها و جوامع، پوشش یکی از شاخصهای بارز هویت فرهنگی و دینی محسوب میشود. بنابراین، انسانشناسی میتواند به ما کمک کند که حجاب را نهتنها بهعنوان یک دستور دینی بلکه بهعنوان یک نماد اجتماعی و فرهنگی با ارزشهای خاص خود درک کنیم. درک عمیقتر از اینکه حجاب چگونه بهعنوان یک عنصر فرهنگی، اجتماعی و روانی میتواند در جوامع مختلف عمل کند، میتواند به پذیرش و ترویج آن در جوامع مختلف کمک کند.
وی در پاسخ به این پرسش که "چگونه میتوان حجاب را بهعنوان یک ارزش اسلامی در جامعه مدرن تبیین کرد؟" اظهار داشت: برای تبیین حجاب بهعنوان یک ارزش اسلامی در جامعه مدرن باید از جنبههای مختلف به آن پرداخت. اولاً، باید از طریق آموزشهای صحیح و علمی، جوانان را با مبانی دینی و فلسفی حجاب آشنا کرد. ثانیاً، باید حجاب را بهعنوان یک ارزش انسانی و فرهنگی در جامعه معرفی کرد که نهتنها بهدنبال رعایت دستورات دینی بلکه بهمنظور حفظ کرامت، هویت و آزادی فردی در برابر فشارهای اجتماعی است. ثالثاً، باید از طریق رسانهها، فضای مجازی و دیگر ابزارهای فرهنگی، مفاهیم حجاب را بهطور جذاب و مناسب به نسلهای جدید منتقل کرد تا آنها خود را با حجاب بهعنوان یکی از مؤلفههای حفظ هویت و شخصیت خود در جامعه بپذیرند. مولایی در پایان تأکید کرد: ترویج حجاب باید در چارچوب احترام به آزادیهای فردی و پذیرش تنوع فرهنگی صورت گیرد، بهگونهای که نهتنها از نظر دینی بلکه از نظر اجتماعی و روانی نیز برای افراد جامعه مفید باشد.