«ایدهها و کاربردهای نوین انرژیهای تجدیدپذیر»
۱. اهمیت راهبردی انرژیهای تجدیدپذیر
انرژیهای تجدیدپذیر بهعنوان جایگزین پایدار برای سوختهای فسیلی نقش حیاتی در کاهش آلایندههای زیستمحیطی و کاهش وابستگی به منابع محدود دارند. در شرایطی که ایران سهم بسیار پایینی از انرژیهای تجدیدپذیر در سبد مصرف خود دارد (حدود ۱٪ در مقابل ۱۵ تا ۳۰٪ در کشورهایی مانند آلمان و دانمارک)، ضرورت سرمایهگذاری در این حوزه دوچندان است. توسعه این منابع علاوه بر تأمین انرژی پاک، میتواند به حل معضل کمآبی، کاهش انتشار گازهای گلخانهای و بهبود امنیت انرژی کشور کمک کند.
۲. نوآوریهای فناورانه مورد توجه
مقاله چندین ایده نوین در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر را معرفی میکند که میتواند الهامبخش سیاستگذاری و سرمایهگذاری باشد:
- مبدل انرژی باد الهامگرفته از درختان: استفاده از ارتعاشات طبیعی برای تولید برق بدون نیاز به توربینهای پرهدار. این فناوری آلودگی صوتی و فضایی کمتری دارد و برای مناطق شهری مناسب است.
- بهرهگیری از چاههای نفت رهاشده برای انرژی زمینگرمایی: تبدیل چاههای متروکه به منبع تولید برق گرمایی، با کاهش ۵۰٪ هزینههای اولیه نسبت به حفاری جدید.
- تولید انرژی از تبخیر آب و رطوبتمحور: استفاده از مواد و باکتریهای حساس به رطوبت برای استخراج انرژی. این فناوری هنوز در مقیاس کوچک است اما پتانسیل توسعه دارد.
- نیروگاه مکشی خورشیدی (Solar Chimney): بهرهگیری از اختلاف دما برای ایجاد جریان هوا و تولید برق. گرچه هزینه ساخت بالاست، اما در مناطق آفتابی و بیابانی ایران کاربرد بالقوه دارد.
- توان اسمزی: تولید برق از اختلاط آب شور و شیرین، با پتانسیل ۱۶۰۰ تراوات ساعت در سال در سطح جهان. این فناوری میتواند بهویژه در سواحل جنوبی ایران مورد توجه قرار گیرد.
- ذخیرهسازی گرمایی خورشید: برای رفع چالش ناپیوستگی انرژی خورشیدی، روشهایی مانند ذخیره گرمای محسوس، نهان و شیمیایی پیشنهاد شدهاند.
- کاربرد در آبشیرینکنی: ترکیب انرژیهای تجدیدپذیر با فناوریهای اسمز معکوس، تقطیر چندمرحلهای و سایر روشها برای تأمین آب شیرین در مناطق خشک کشور.
۳. چالشهای کلیدی
- اقتصادی: هزینههای اولیه بالا، بهویژه در فناوریهای خورشیدی و زمینگرمایی.
- فناوری: بسیاری از نوآوریها هنوز در مرحله آزمایشگاهی یا پایلوت هستند.
- مدیریتی و نهادی: ضعف سیاستهای حمایتی و نبود مشوقهای کافی برای بخش خصوصی.
- زیرساختی: کمبود شبکههای توزیع هوشمند و زیرساخت ذخیرهسازی انرژی.
۴. توصیههای سیاستی
۱. تدوین نقشه راه ملی انرژیهای تجدیدپذیر: تعیین اهداف کمّی (مثلاً ۱۰٪ تا ۱۴۱۰) با پشتوانه حقوقی و مالی.
2. حمایت مالی و یارانهای هدفمند: ایجاد صندوقهای سرمایهگذاری مشترک و تسهیلات ویژه برای پروژههای تجدیدپذیر.
3. بومیسازی فناوریها: توسعه همکاری دانشگاه–صنعت برای تجاریسازی فناوریهای نوین معرفیشده در مقاله.
4. پیوند انرژی و آب: استفاده از تجدیدپذیرها در آبشیرینکنی و مدیریت منابع آبی بهویژه در سواحل جنوب.
5. کاهش ریسک سرمایهگذاری: تضمین خرید برق تولیدی از منابع تجدیدپذیر توسط دولت (Feed-in Tariff).
6. دیپلماسی انرژی سبز: مشارکت فعال در پروژههای منطقهای و بینالمللی برای انتقال فناوری و جذب سرمایه.
۵. جمعبندی
گزارش نشان میدهد ایران با وجود ظرفیتهای خورشیدی، بادی و زمینگرمایی عظیم، هنوز فاصله زیادی با کشورهای پیشرو دارد. تحقق گذار انرژی مستلزم سرمایهگذاری هدفمند، مشوقهای سیاستی، بومیسازی فناوری و پیوند با حل بحران آب است. بهرهگیری از ایدههای نوآورانه مطرحشده میتواند ایران را در مسیر توسعه پایدار و کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی قرار دهد.
کبری قرئلی، حسین بیات، حامد پوریای ولی و دیگر نویسندگان